Al bijna drie maanden is onze actieradius beperkt tot minder dan een hectare. De supermarkt grenst aan onze achtertuin en dankzij de rioolwerkzaamheden wonen we in de grootste autovrije speelstraat van de stad. Het kantoor is nog dicht en treinen stappen we niet in. Er zijn geen sociale verplichtingen of ellenlange vergaderingen. We hebben volledige vrijheid om in opperste concentratie te werken, week of weekend, ochtend of avond. Verbazende conclusie: het leven is heerlijk zo. Wanneer we de dreigende economische crisis en alle persoonlijke en maatschappelijke drama’s even vergeten, dan heeft onze lockdown veel weg van een romantische idylle.
Stelt u zich voor: alle mogelijkheden voor productie, zelfontplooiing en plezier zullen in de toekomst binnen een minimale actieradius te bereiken zijn. Stelt u zich voor: leefomgevingen van elk een acre groot, met elkaar verbonden door grote boulevards voor muisstil vervoer, geflankeerd door wuivende bloemen en lommerrijke bomen. Nee, dat is geen column geschreven in 2020 maar een vrije vertaling van de belangrijkste alinea uit The Dissapearing City van Frank Wright, het boek waarmee hij in 1932 zijn grote imaginaire project presenteerde: Broadacre City.
Broadacre City was een radicaal voorstel dat net zo goed ruimtelijk als politiek gemotiveerd was. De essentie ervan was democratisering van grondbezit: aan ieder Amerikaans gezin zou een acre land (0,4 hectare) geschonken worden. Steden zouden worden opgeheven en het hele land zou bestaan uit kavels van gelijke grootte: geen grootgrondbezitters, geen huisjesmelkers, geen vastgoedspeculatie. Decentralisatie van macht, geld en productie. Publieke ruimte zou worden beperkt tot een paar grote shopping malls, openbaar vervoer zou niet meer bestaan, want treinen vond Wright log en onhandig. Juist in (elektrische!) auto’s en privévliegtuigen zag hij de vrijheid die hoort bij de postfeodale samenleving.
Het klinkt bijna als een provocatie. Terwijl vrijwel alle architecten van zijn tijd zich stortten op wolkenkrabbers, treinstations en de verdichtende metropool, stelde de toen 61- jarige wereldberoemde Wright voor om ’s werelds grootste suburb te bouwen. Maar het was hem ernst. Wright, founding father van het begrip organische architectuur, had met Broadacre City de planologische equivalent van zijn vloeiende ruimtes gevonden: natuur en architectuur verbonden op ieder schaalniveau. Hij zou er tot zijn dood in 1959 aan blijven werken.
En dan zie je het ineens: de romantiek van Wright vertoont sterke overeenkomsten met de schaal van ons leven in lockdown. Individuele vrijheid op eigen kavel, verplaatsing via besmettingsvrij privévervoer en ‘zelfvoorzienend’ dankzij Ahold. Is dit misschien hoe we voortaan zouden moeten leven? Los van de eventuele wenselijkheid is het praktisch gezien onhaalbaar; met een oppervlakte van 9 miljoen en een inwoneraantal van 17 miljoen Nederlanders zijn we genoodzaakt tot het maken van steden.
Hoewel Broadacre City even onhaalbaar is als totalitair, wijst het op een fundamentele vraag: zou de invulling van een democratie naast burgerrechten, stemrecht en een paspoort niet ook moeten bestaan uit recht op ruimte? Want natuurlijk treft deze lockdown mij persoonlijk minder dan gezinnen op de dertiende verdieping met een parkeerterrein voor de deur. Als het openbare leven wegvalt, wordt de directe woonomgeving de graadmeter voor de dagelijkse kwaliteit van leven. Dan kan de grote stad, met z’n emancipatoire bibliotheken, koffiehuizen en ontmoetingsplekken even helemaal niets betekenen.
Door de introductie van de ‘anderhalvemetersamenleving’ werd het idee van Broadacre City op een rare manier weer actueel. Ieder individu heeft dezelfde hoeveelheid ruimte in het openbare leven toebedeeld gekregen. Juist daardoor vallen de verschillen in privésituatie op, de ongelijke verdeling van ruimte. Misschien is dat tenminste één verworven inzicht van deze pandemie: het democratisch recht op een minimaal aantal vierkante meters per persoon.
Werk aan de winkel.